Leid ons in de klimaatstrijd, Lagarde

Beste Christine Lagarde,

Als de nieuwe president van de Europese Centrale Bank (ECB) staat u de komende jaren voor grote uitdagingen. De meest cruciale daarvan is te bepalen hoe de ECB kan bijdragen aan de strijd tegen klimaatverandering. Tijdens uw hoorzitting in het Europees Parlement op 4 september heeft u terecht toegezegd dat de ECB „de bescherming van het milieu tot de kern van haar missie zal maken”. Wij, academici, maatschappelijke organisaties en vakbondsleiders, ondernemers en burgers, zijn diep bezorgd over de klimaatverandering. Met u zijn wij van mening dat de meest krachtige financiële instelling in Europa niet aan de zijlijn kan blijven staan terwijl we getuige zijn van een snel groeiende milieucrisis.

Klimaatverandering brengt niet alleen ons leefklimaat in gevaar, maar bedreigt ook banen, de economie en de stabiliteit van de financiële sector. Daarom zijn grote verschuivingen nodig van financiële stromen in de richting van een koolstofarme en sociaal rechtvaardige energietransitie. Dit kan niet zonder centrale banken die het financiële systeem actief in de goede richting sturen.

We weten dat dit probleem bij veel centrale banken op de agenda staat en dat er een internationaal samenwerkingsverband is waarvan ook de ECB lid is. Maar de voortgang is te traag, we verliezen kostbare tijd. We kunnen het ons niet permitteren jaren te studeren op de precieze financiële risico’s; centrale banken moeten er juist nu aan bijdragen dat deze risico’s worden teruggedrongen.

Huidig beleid steunt ‘fossiel’

In dat opzicht is het schokkend dat de ECB – onder het mom van ‘marktneutraliteit’ – nog steeds massaal obligaties koopt van bedrijven die opereren in sectoren die veel CO₂ uitstoten en waar veel fossiele brandstoffen in omgaan. Als de ECB zich echt zorgen maakt over klimaatgerelateerde risico’s, dan moet zij erkennen dat haar huidige monetair beleid deel uitmaakt van het probleem en een gevaarlijke status quo versterkt.

De ECB kan nu al geleidelijk obligaties uit haar portefeuilles afbouwen, te beginnen met de onmiddellijke verkoop van aan steenkolen gerelateerde bedrijven. Hiervoor hoeft de ECB niet te wachten op de ‘groene taxonomie’ die nu nog wordt ontwikkeld in Brussel. Bestaande methodes om activiteiten met een grote impact op het klimaat te identificeren volstaan. Zie bijvoorbeeld het recente besluit van de Zweedse centrale bank om de obligaties van Canadese en Australische regio’s te verkopen die sterk afhankelijk zijn van activiteiten die zeer veel CO₂-uitstoot veroorzaken. Die transitierisico’s wilde de Riksbank niet op haar balans, en dat zou ook de ECB niet moeten willen.

Lees ook Een groen geldbeleid is niet langer onzinnig

Wanneer de situatie daarom vraagt, lijden centrale banken niet aan een gebrek aan verbeeldingskracht. Dat bleek tijdens de laatste financiële crisis toen centrale banken ongekende maatregelen troffen om het financieel systeem overeind te houden. Onder uw leiding kan de ECB een soortgelijke vindingrijkheid inzetten bij het tegengaan van klimaatverandering; door het opnieuw ontwerpen van de monetaire verruiming (QE), zodat deze investeringen ondersteunen die bijdragen aan de groene transitie.

Klimaat: het grootste marktfalen ooit

U zult onvermijdelijk te maken krijgen met ideologisch verzet van diegenen die denken dat centrale banken klimaatbeleid aan anderen moeten overlaten en ‘marktneutraal’ moeten blijven. Maar dit principe is aan heroverweging toe. Als men het eens is met de Britse econoom Nicholas Stern dat „klimaatverandering het gevolg is van het grootste marktfalen dat de wereld ooit heeft gezien”, dan komt het idee dat monetair beleid een spiegel moet zijn van ‘de markt’ erop neer dat aan marktfalen ook nog eens regelgevend falen wordt toegevoegd.

Aan de andere kant zult u ook sterke politieke steun vinden voor vastberaden actie. Het tegengaan van klimaatverandering is een belangrijke EU-beleidsdoelstelling en past als zodanig in uw mandaat zoals gedefinieerd door artikel 127 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Dat eist van de ECB dat deze bijdraagt aan de algemene doelen van de Unie, zolang dat niet ten koste gaat van haar primaire verantwoordelijkheid voor prijsstabiliteit. Het Europees Parlement heeft dit meerdere malen bevestigd. Bovendien is de ECB als EU-instelling wettelijk gebonden aan het klimaatverdrag van Parijs. En zou u hier in de toekomst aan twijfelen, dan kunt u erop vertrouwen dat het Europees Parlement – aan wie de ECB verantwoording verschuldigd is – meer duidelijkheid en richtsnoeren kan geven over de rol die de ECB zou moeten spelen binnen de bredere EU-klimaatstrategie.

Als u serieus bent over uw belofte om de ECB voorop te laten gaan in de strijd tegen klimaatverandering, dan kunt u rekenen op onze steun en onze constructieve bijdrage aan het democratische debat hierover. Wij wensen u veel geluk en succes.